Diversiteit en Inclusie Maastricht

Onderstaand artikel van Claire van Dyck heeft gestaan in de Limburger.

De corona-pandemie heeft de discussie over eeuwige grafrust voor moslims in Nederland aangejaagd. In Noord en Zuid-Limburg zijn er initiatieven voor islamitische begraafplaatsen die daarin voorzien. Het is de laatste wens van de meerderheid van de eerste generatie islamitische migranten om in hun geboorteland begraven te worden. Die kan vaak niet worden gerespecteerd door de coronapandemie. Het treft vooral Nederlanders van Marokkaanse afkomst vanwege een inreisverbod in Marokko. De keuze voor een laatste rustplaats in Nederland plaatst nabestaanden voor praktische en morele dilemma’s.

De islam schrijft eeuwige grafrust voor, maar weinig begraafplaatsen bieden grafrechten voor onbepaalde tijd. Doorgaans is de looptijd tussen de tien en dertig jaar, zoals op het islamitisch gedeelte van de begraafplaats Tongerseweg in Maastricht. Daarna worden de graven geruimd als de grafrechten niet worden verlengd. Een taboe in de islam. Ibrahim Wijbenga, voorzitter van de stichting Islamitische Begrafeniswezen, kent voorbeelden van nabestaanden die besloten hun dierbare wekenlang in de koeling te bewaren in de (vergeefse) hoop op heropening van de grenzen. Terwijl het een islamitisch vereiste is om zo snel mogelijk begraven te worden vanwege de binding met het land van herkomst en de vanzelfsprekende eeuwige grafrust.

Die eeuwige rustplaats is er in Nederland slechts op een handvol locaties. Zo vond de echtgenoot van Fatna Mkadmi tot haar verdriet uiteindelijk zijn laatste rustplaats in Zuidlaren, op drie uur reizen van hun woonplaats Maastricht. Dichtbij. Het verzacht de pijn als overledenen dicht bij huis begraven kunnen worden met eeuwige grafrust, zodat nabestaanden makkelijk het graf kunnen bezoeken, zegt Hassan Es Sadki. Hij is met Aissa Meziani (voorzitter van het Provinciaal Platform Diversiteit) één van de initiatiefnemers voor het oprichten van zo’n islamitische begraafplaats in Zuid-Limburg.  Nu bieden enkel Raza Al Muwa in Almere, Oude Landen in Nuenen, Begraafplaats Bergen op Zoom en het pas geopende Riyad al Jannah in Zuidlaren de zekerheid van eeuwige grafrust.

En sinds april ook de algemene begraafplaatsen in Rotterdam. Heerlen biedt tijdelijk, voor zolang de reisbeperkingen gelden, de mogelijkheid voor ruim 8.600 euro eeuwig grafrecht te kopen op het islamitische deel van de algemene begraafplaats in Hoensbroek. Dat begraafplaats Tussen de Bergen in Roermond al sinds de jaren vijftig grafrechten voor onbepaalde tijd aanbiedt (voor ruim 6.000 euro), is bij moslims buiten die stad nauwelijks bekend zegt Aissa Meziani. De honderden plaatsen zijn bijna vol, de gemeente onderzoekt uitbreiding.

Bij de keuze voor een begraafplaats speelt het financiële aspect ook een - niet onbelangrijke - rol, zegt geestelijk verzorger Ramzi Oulad Lmaroudia, die samen met tientallen anderen het initiatief ondersteunt. Grafrechten voor onbepaald tijd kosten, met uitzondering van Zuidlaren, al gauw zesduizend euro of meer. De (goedkope) Marokkaanse en Turkse uitvaartverzekeringen betalen de reis van de overledene, één naaste en de begrafenis in het land van herkomst, maar niet of beperkt in Nederland. Wijbenga beaamt dat.

Waar de oudere generatie moslims uit verbondenheid met en verlangen naar het vaderland kiest voor repatriëring (zo’n negentig procent) heeft de jongere generatie een grotere voorkeur voor Nederland, waar ze geboren en getogen is. Zo blijkt uit Islamic burials in the Netherlands and Belgium. Legal, religious and social aspects (Universiteit Leiden, 2016).

Een recente enquête van de Samenwerkende Moskeeën Limburg bevestigt dat beeld: een meerderheid van de 60.000 moslims in Limburg wil in de toekomst hier begraven worden indien eeuwige grafrust is gegarandeerd. De initiatieven in Limburg „voorzien simpelweg in een behoefte”, zegt Lmaroudia. Hij begeleidt zieken en naasten religieus en geestelijk bij de laatste levensfase en begrafenis. „Steeds vaker hoor ik van hen die in Nederland begraven willen worden, dat de nabijheid van familie de doorslaggevende factor is”.

In een vorige week verstuurde brief aan Zuid-Limburgse gemeenten en provincie vragen Es Sadki en Meziani om een laatste eeuwig durende rustplaats voor moslims van alle islamitische geloofsstromingen in Zuid-Limburg op korte termijn mee mogelijk te maken. Om te beginnen bij de zoektocht naar een geschikt stuk grond. Ook is er de hoop op aankoop voor een symbolisch bedrag. Een plan, met financiering en op te richten stichting voor het beheer, moet nog worden uitgewerkt. In Noord-Limburg is het initiatief ver gevorderd. SML onderhandelt over aankoop en beheer van een deel van de algemene begraafplaats in Venlo.

 De discussie over islamitisch begraven in Nederland is uit nood geboren, maar speelt die nog wanneer die nood voorbij is, vraagt Ibrahim Wijbenga zich af. „Interessant is of de jongere generaties echt in Nederland begraven willen worden. Ik deel die overtuiging niet direct. Ik zie er nog heel veel terug gaan naar Turkije en Marokko. De meeste moslims die wij begraven in Nuenen zijn vluchtelingen uit Syrië, Irak, Somalië of mensen uit gemengde huwelijken.”

 Capaciteit is op korte termijn volgens hem geen probleem, wel regionale spreiding. „Het is belangrijk om moslims in Nederland een keuze te kunnen bieden. Die wordt makkelijker met meer islamitische begraafplaatsen met grafrecht voor onbepaalde tijd. Ik juich de initiatieven toe.” De vraag is, zegt Wijbenga, of lokale/regionale moslimgemeenschappen de kosten kunnen dragen. „Het vraagt om professionele leiding, met een adequate administratie, beheer en onderhoud.”

De adviescommissie CIMM heeft het verzoek mede ondertekend.